Lịch sử và giới thiệu
Lam ngọc – Turquoise, họ hàng với ngọc lưu ly (lapis lazuli), là loại đá đá có giá trị được biết đến từ hàng ngàn năm. Các mỏ lâu đời nhất nằm ở vùng Sinai, Ai Cập và đã được khai thác từ năm 2000 trước Công nguyên.
Đây là một loại đá có màu xanh da trời hoặc xanh lá cây hơi lợt, mờ đục có thành phần cơ bản là Phốt phát Nhôm (aluminium phosphate) có chứa đồng ngậm nước. Lam ngọc đã được con người biết đến và coi là một loại đá quý từ cách đây hàng thiên niên kỷ. Cái tên Turquoise có xuất phát từ tiếng Pháp, “Turquoise” có nghĩa là Turkey stone (Đá Thổ Nhĩ Kỳ) bởi chúng được mang đến châu Âu qua các thương gia người Thổ Nhĩ Kỳ. Lam ngọc có màu sắc rất đặc trưng khiến chúng ta rất dễ dàng nhận ra. Lam ngọc đã được sử dụng như là một loại đá quý cho trang sức và trang trí bởi những người Ai Cập và người Aztec cổ đại. Trong ngôi mộ của vua Tutankhamun đã tìm thấy một mặt nạ dát Lam ngọc. Người Ai Cập cổ đại có niềm tin rằng màu xanh là biểu tượng của sự tái sinh, vì vậy Lam ngọc đã được trân trọng và sử dụng cho cả hai mục đích trang trí và tín ngưỡng. Lam ngọc cũng đã được sử dụng bởi người bản địa Châu Mỹ trong các tác phẩm nghệ thuật và đồ trang sức, một số người tin rằng nó sở hữu đặc tính bảo vệ, còn người Tây Tạng tin tưởng vào tính năng có thể chữa bệnh của Lam ngọc.
Một chiếc vòng cổ từ đá Lam Ngọc chất lượng hảo hạng
Thuộc tính vật lý và hóa học của Turquoise:
| 1 | Tên gọi tiếng Anh | Turquoise |
| 2 | Tên gọi tiếng Việt | Lam Ngọc |
| 3 | Công thức hóa học | CuAl6(PO4)4(OH)8•4H2O - Phosphat nhôm đồng ngậm nước |
| 4 | Cấu trúc tinh thể | Triclinic (seldom); botryoidal aggregates () |
| 5 | Tỷ trọng (Density) | 2,31 đến 2,84 |
| 6 | Mầu sắc | Xanh da trời, xanh lá cây lợt, xanh lá táo |
| 7 | Độ cứng theo bảng Mohs | 5,0-6,0 |
| 8 | Chỉ số chiết quang đơn | 1.61 - 1.65 |
| 9 | Mức độ phân tách | none (không) |
| 10 | Độ trong suốt | Từ mờ đến đục |
| 11 | Chỉ số khúc xạ kép (lưỡng chiết) | 0.040 |
| 12 | Kiểu bóng láng | ánh bóng kiểu sáp |
| 13 | Phát sáng huỳnh quang | Weak; green-yellow, light-blue |
| 14 | Hấp thụ quang phổ |
Xác định Đá lam ngọc Turquoise
Lam ngọc có thể dễ dàng được xác định bởi màu xanh da trời, xanh lá cây hơi lợt lợt đặc biệt của nó. Ngoài ra, với đặc điểm độ cứng theo thang Mohs là 5-6, ta hoàn toàn có thể phân biệt Lam ngọc với các loại đá tương tự như chrysocolla, variscite và Smithsonit. Độ cứng của Lam ngọc tự nhiên cũng có thể giúp phân biệt với Lam ngọc nhái hoặc vật liệu tổng hợp.
Nguồn gốc xuất xứ
Lam ngọc – Turquoise thường xuất hiện theo kiểu botryoidal (như chùm nho) hoặc nốt ở khe nứt trong tự nhiên. Lam ngọc chất lượng tốt nhất nằm ở Đông Bắc Iran. Các mỏ Turquoise cũng được tìm thấy ở Afghanistan, Argentina, Australia, Brazil, Trung Quốc, Israel, Mexico, Tanzania và Mỹ.
Mua bán và phương pháp xác định giá trị
Màu sắc
Màu sắc của Lam ngọc rất đặc trưng ít khi lẫn với các loại đá khác. Đôi khi Lam ngọc có lẫn malachite hoặc chrysocolla, gây ra việc xuất hiện các đốm màu xanh lá cây. Lam Ngọc có xuất xứ từ Mỹ có chứa nhiều sắt hơn nhôm nên thực sự chúng là sự hòa trộn của Lam ngọc và Chacosiderite (CuFe6(PO4)4(OH)8 – 4H2O/ Đồng Hydrat hóa Sắt Phốt phát Hydroxit) và chúng có màu xanh lá cây. Lam ngọc với màu xanh da trời thuần khiết là rất hiếm, thông thường chúng thường xen lẫn các vân chỉ màu nâu tối, màu xám hoặc màu đen. Các vân chỉ này có thể thưa thớt hoặc dày đặc. Các màu sắc phổ biến nhất của Lam Ngọc là xanh da trời hay xanh Ba Tư, tiếp đến là màu xanh hơi chuyển sang xanh lá cây hoặc màu xanh lá của cây táo.
Mức độ trong suốt và phản xạ
Lam ngọc thường có mức độ trong suốt từ mờ đến đục và các mẫu đá mờ là cực kỳ hiếm. Chúng có ánh bóng láng kiểu sáp rất hấp dẫn. Hầu hết các viên Lam ngọc có các thể vùi dạng vân xám, nâu, đen ; chúng có thể thưa thớt hoặc dày đặc. Các vệt vân này chính là các khoáng chất của đá mẹ (matrix rock) chứa Lam ngọc. Lam ngọc có giá trị nhất là các viên mờ có màu xanh tinh khiết ít hoặc không có vân. Tuy nhiên, đôi khi các viên Lam ngọc có vân lại rất có giá trị khi các vân đó tạo ra các hình thù hấp dẫn, chẳng hạn như Lam ngọc có vân kiểu mạng nhện.
Hình khối chế tác, ý tưởng thiết kế
Lam ngọc được chủ yếu là cắt mài kiểu en cabochon sử dụng cho bông tai, trâm cài, mặt dây chuyền vòng cổ, vòng tay, thắt lưng và nhẫn. Nó có thể được cắt thành viên cabochon hình bầu dục hoặc các hình thù lạ mắt. Do Lam ngọc là một trong những loại đá tương đối mềm nên chúng cũng được chạm khắc vào các vật trang trí và sử dụng để khảm. Các hạt Lam ngọc hình cầu cũng được dùng phổ biến cho vòng đeo tay, bông tai và dây chuyền.
Lam ngọc phổ biến trong các món đồ trang sức bộ tộc và cổ điển, đặc biệt trong các món đồ trang sức bằng bạc theo phong cách bản địa Châu Mỹ hay Tây Tạng. Tuy nhiên, chúng vẫn mang lại hiệu quả hoàn hảo khi được nạm trong các món đồ trang sức được làm từ kim loại quý màu vàng, lấy cảm hứng từ phong cách vua chúa Ai Cập. Lam ngọc có kích thước lớn nên có thể làm cho việc thiết kế một món đồ trang sức trở nên táo bạo hơn, tinh tế hơn. Màu sắc nhẹ nhàng, mát mẻ cũng khiến cho Lam ngọc là một lựa chọn tốt cho các thiết kế trang sức mùa hè, và trang sức gắn lam ngọc được chế tác hợp với bất kể sở thích nào, từ những món gắn-bọc ngàm hay dạng chuỗi hạt đến các thiết kế phức tạp kiểu xưa. Nhẫn dự tiệc của Cartier (hãng Pháp) nổi tiếng với sự hòa trộn tài tình giữa Lam ngọc mài en cabochon với kim cương nạm trong vàng 18K. Hãng thời trang gốc Ý là Bulgari sử dụng Lam ngọc khảm với các loại đá quý màu và nhấn với kim cương, cũng gắn kèm với trang sức bằng vàng. Lam ngọc cũng có thể được nhìn thấy trong đồ trang sức của nam giới như nhẫn và khuy măng sét, và chi tiết tô điểm cho phụ kiện của nam giới, chẳng hạn như gắn trên thắt lưng da.
Xử lý, tăng thẩm mỹ cho Lam ngọc
Lam ngọc là một loại đá chất liệu xốp, vì vậy đôi khi nó được ngâm tẩm với polyme, sáp hoặc nhựa để tăng cường màu sắc và làm cứng bề mặt. Màu Lam ngọc cũng được xử lý với việc sử dụng dầu hoặc paraffin, hoặc các muối đồng. Lam ngọc giả thường được làm từ chalcedony hoặc howlite nhuộm. Bột Lam ngọc thường được đúc với thủy tinh, sứ và nhựa plastic được sử dụng để làm giả. “Neolite” là một loại Lam ngọc giả với màu nền tối, còn được gọi là “ngọc lam Reese”. “Neo Turquoise”, “Viennese Turquoise” cũng là các Lam ngọc giả.
Lưu ý: Nên mua các loại đá quý dựa trên kích cỡ không phải dựa vào trọng lượng carat. Các loại đá có màu sắc đa dạng về kích cỡ-cho đến-tỷ trọng. Một số loại đá lớn hơn và một số khác nhỏ hơn kim cương nếu so về trọng lượng.
Các loại đá Tương tự Lam ngọc
variscite
Lam ngọc được coi là loại đá có họ hàng với lapis lazuli (ngọc lưu ly) do sự tương đồng ở vẻ bề ngoài. Đôi khi Lam ngọc xuất hiện dưới dạng trộn lẫn với malachite và chrysocolla, gây ra các đốm màu xanh lá cây. Lam ngọc khai thác tại Mỹ có chứa sắt nên do đó, chúng là một hỗn hợp của màu ngọc lam và màu chalcosiderite. Lam ngọc đôi khi bị nhầm lẫn với variscite. Tuy nhiên, variscite thường xanh hơn. Chrysocolla có thể bị nhầm lẫn với Lam ngọc nhưng Lam ngọc cứng hơn và có ánh bóng kiểu sáp hoặc ánh bóng mờ, trong khi chrysocolla có xu hướng ánh bóng kiểu pha lê. Các loại và tên thương mại của Lam ngọc được liệt kê dưới đây:
Eilat stone – Một hỗn hợp có màu xanh của chrysocolla, lam ngọc và malachite, là một khoáng sản đồng, được khai thác từ các mỏ đồng gần Eilat, Israel.
Kingman Turquoise – Một loại lam ngọc có chất lượng tốt được khai thác gần Kingman, Arizona.
Navajo Turquoise – Lam ngọc đến từ Tây Nam Mỹ với các gân màu nâu hoặc đen.
Persian Turquoise – Lam ngọc Ba Tư có chất lượng cao với màu sắc có xu hướng thuần khiết xanh da trời.
Các viên đá Lam ngọc nổi tiếng
Có lẽ đá Lam ngọc nổi tiếng nhất mà tất cả mọi người có thể nhìn thấy được khảm trên mặt nạ của Vua Ai Cập Tutankhamen.
Được trưng bày trong Bảo tàng Anh Quốc là một loạt các tác phẩm nghệ thuật cổ đại của người Trung Mỹ (Mesoamerican) phủ đá Lam ngọc theo phong cách mosaic, gồm cả một chiếc khiên gỗ dùng trong nghi lễ, mặt nạ Thần mưa và một con rắn 2 đầu.
Viện Smithsonian còn sở hữu một bộ sưu tập báu vật gắn đá Lam ngọc thú vị; một chiếc bàn đèn Trung Hoa dùng hút thuốc, một chiếc vòng tay loại lam ngọc Navajo và Vương miện của Nữ hoàng Marie-Louise. Vương miện của Nữ hoàng Marie-Louise do Napoleon đã trao tặng khi họ tiến hành hôn lễ. Vương miện đầu tiên được gắn ngọc lục bảo, sau đó thay bằng đá Lam ngọc vào những năm bởi hãng Van Cleef & Arpels, đây là hãng đã mua lại Vương miện năm 1953 và sau đó bán những viên ngọc lục bảo đã gắn trên vương miện dưới dạng từng viên trang sức rời.
Maria Magdalena Philomena Juliana Johanna de Tornos y Steinhart, Nữ công tước thuộc Vendome, đã đeo một chiếc vương miện đá Lam ngọc tại dịp lễ cưới Hoàng tử Jean của Orleans, Hoàng thái tử của Pháp, Công tước của Vendome, vào ngày 2 Tháng năm 2009 ở Nhà thờ Đức bà ở Senlis.
Trang sức đá Lam ngọc đã và vẫn còn đang được chọn trang hoàng cho các ngôi sao như; Salma Hayek, Heidi Klum, Scarlet Johansson, Megan Fox, Blake Lively, Sarah Jessica Parker và Eva Mendes.
Một chiếc nhẫn vàng và Lam ngọc đã từng được sở hữu bởi nữ văn sĩ nổi tiếng người Anh Jane Austen sau đó được ca sĩ Mỹ Kelly Clarkson mua lại năm 2013. Tuy nhiên, lệnh cấm xuất khẩu do Bộ trưởng Văn hóa Anh Quốc đã cho phép bảo tàng Jane Austen gây tiền đủ để giữ chiếc nhẫn tại Anh. Ms. Clarkson đồng ý bán lại chiếc nhẫn, hiện nhẫn gắn đá Lam ngọc đang được lưu giữ tại Nhà bảo tàng Hampshire Jane Austen.
Cách chăm sóc, làm sạch đá Lam ngọc và trang sức
Bởi đá Lam ngọc có chất liệu xốp, nên nó phải được chăm sóc đúng cách nhằm mục đích giữ màu sắc và độ ánh sắc. Đá Lam ngọc nhạy cảm với nhiệt nóng nếu đá Lam ngọc phơi dưới nhiệt độ 250°C, màu đá sẽ biến thành xanh lục mờ. Nếu để lâu dưới ánh sáng mặt trời trực tiếp, mồ hôi, dầu, nước hoa, bột giặt hay nhiều loại hóa chất khác đá Lam ngọc có thể sẽ phải chịu sự hư hại (giảm giá trị). Bạn nên cẩn thân tháo nhẫn gắn đá Lam ngọc ra trước khi rửa tay hay tham gia làm việc nhà. Thêm nữa, khi mặc trang phục bạn nên đeo trang sức gắn đá Lam ngọc sau cùng và tháo ra khi không đeo, tránh cho Lam ngọc tiếp xúc với đồ xịt tóc, nước hoa hay những sản phẩm chăm sóc sắc đẹp tương tự. Đá Lam ngọc được coi là khá bền, nhưng theo thang Mohs nó lại khá mềm. Lam ngọc mềm hơn nhiều loại đá quý khác, nhưng với sự chăm chút thì trang sức hay những vật phẩm trang trí có gắn Lam ngọc có thể tồn tại qua nhiều thế hệ. Bạn nên cất Lam ngọc riêng biệt với các loại đá quý khác để tránh trầy xước. Đá lam ngọc phản ứng khá nhạy với lực ép, nhiệt độ cao và các loại chất tẩy rửa hay hóa chất vệ sinh dân dụng. Bạn không nên để cho Lam ngọc tiếp xúc với thuốc tẩy hay sulphuric acid. Hầu hết đá Lam ngọc được làm sạch bằng nước ấm pha xà phòng (xà bông), nhưng với Lam ngọc chứa các chất liệu đã nhuộm làm sạch cách này đá sẽ không đạt được độ ổn định. Đối với các loại đá đã nhuộm hoặc ngâm tẩm (đã qua xử lý), tốt nhất nên kiểm tra làm vệ sinh thử trên một khu vực nhỏ trước, nếu không thấy dấu hiệu bất thường mới thực hiện vệ sinh cho toàn bộ viên đá. Khi lau Lam ngọc bạn chỉ sử dụng vải mềm và bạn phải chắc chắn rửa sạch để loại bỏ bất kỳ dư lượng chất làm sạch nào còn lưu trên đá.
Quan niệm tâm linh, tác dụng đối với sức khỏe
Lam ngọc từ xa xưa được đã dùng làm bùa chú hay bùa hộ mệnh. Người Ai Cập cổ, người Trung Mỹ, người gốc Châu Mỹ và Tây Tạng từ nhiều thế kỷ đã tin vào năng lực đặc biệt của đá Lam ngọc. Một số người tin rằng Lam ngọc có thể bảo vệ người đeo nó khỏi những điều có hại, trong khi những người khác nghĩ rằng Lam ngọc mang lại may mắn hay sự trường thọ. Ngoài ra, một số nền văn hóa tín nhiệm Lam ngọc với khả năng thể hiện sức khỏe của người đeo (mang) nó; màu của đá Lam ngọc bị phai khi những người có sức khỏe yếu đeo nó và màu Lam ngọc trở nên sâu hơn và rực rỡ hơn khi một người có sức khỏe tốt đeo nó.
Ngày nay, Lam ngọc được tin là đá bảo vệ và hữu ích cho sự nghiệp và du lịch. Người ta cho rằng Lam ngọc giúp cho việc lãnh đạo thuận lợi và giao thiệp mạch lạc. Về thể chất, Lam ngọc được coi có tác dụng làm giảm chứng đau nửa đầu và hoạt não, mắt, tai, cổ, phổi và họng. Đá Lam ngọc liên quan đến cảm giác thanh bình và cân bằng, đặc biệt là cân bằng nam nữ. Trong hệ đức tin của người Hindu truyền thống, Lam ngọc liên quan đến việc làm quang Ajna (Ajna là luân xa của thời gian và nhận thức về ánh sáng) hay là con mắt chakra thứ ba và Vishuddha, hay cổ chakra. Ajna nối với tuyến yên, trực giác và trí tuệ. Vishuddha kết nối tới sự thanh lọc, sự thông tuệ, giao tiếp ngôn ngữ nói, tai, cổ và họng. Lam ngọc là đá sinh nhật truyền thống cho tháng Mười và là một loại đá hoàng đạo cho Người có cung Nhân mã. Trong phong thủy, đá Lam ngọc mang trong mình năng lượng nước.
Miễn trừ trách nhiệm: Các thông tin về “Quan niệm tâm linh, tác dụng của đá Lam ngọc-Turquoise đối với sức khỏe” chỉ là những thông tin tham khảo. Nếu bạn có bất kỳ vấn đề nào về y tế, xin vui lòng liên hệ tới một cơ sở được cấp giấy phép. Thông tin này không phải là lời khuyên của bác sĩ. mpebble không chịu trách nhiệm về bất kỳ khiếu nại nào và không chịu trách nhiệm dưới bất kỳ hoàn cảnh nào.
****************************
First Published: Jun-01-2015
Last Updated: Jun-15-2015
PEBBLES TEAM WORKS © 2014 pebblempebble.com all rights reserved.
Mọi hình thức sao chép bài viết này mà không có sự đồng ý bằng văn bản của mpebble.com đều không được chấp nhận.
**************************************************************************************************************************
